http://www.therapyact.gr/index.php?act=viewProd&productId=51

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΑΥΤΙΣΜΟ

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

• Ονοµάστε κάθε συναίσθηµα που εκφράζει το παιδί σας. Εκµεταλλευτείτε κάθε ευκαιρία που παρουσιάζεται στην καθηµερινότητα («Το αυτοκινητάκι σου έσπασε. Είσαι λυπηµένος/η» «Χτύπησες το χέρι σου. Το χέρι σου πονάει»).
• Ονοµάστε κάθε δικό σας συναίσθηµα που συνδέεται άµεσα µε ένα γεγονός («Έφαγες όλο σου το φαγητό. Είµαι πολύ χαρούµενος/η µαζί σου». «Με χτύπησες. Είµαι θυµωµένος/η µαζί σου». «Έσπασαν τα γυαλιά µου. Είµαι λυπηµένος/η».)
• Ονοµάστε σε κάθε ευκαιρία το συναίσθηµα που νιώθει κάποιος τρίτος («Ο Δηµήτρης έπεσε και χτύπησε το πόδι του. Πονάει.» «Έσπρωξες την Ελένη. Η Ελένη είναι θυµωµένη µαζί σου».)
• Χρησιµοποιήστε έντονες και υπερβολικές εκφράσεις προσώπου για να δείξετε ένα συναίσθηµα.
• Συνδέστε το συναίσθηµα µε µια συµπεριφορά (π.χ γελάω-είµαι χαρούµενος, κλαίω είµαι λυπηµένος).
• Ξεφυλλίστε µαζί του περιοδικά. Εντοπίστε και κόψτε φωτογραφίες ανθρώπων που δείχνουν διάφορα συναισθήµατα. Ανάλογα µε το επίπεδο και την κατανόηση του παιδιού βρείτε φωτογραφίες που να απεικονίζουν και πιο σύνθετα συναισθήµατα όπως αγωνία. Κάντε κολάζ ή άλλες διασκεδαστικές δραστηριότητες µε αυτές.

• ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

• Αρχικά λοιπόν δώστε στο παιδί επιλογές. Εκθέστε το σε διάφορα ερεθίσµατα και δείτε σε ποιά από αυτά ανταποκρίνεται θετικά. Με άλλα λόγια δώστε στο παιδί λόγους για να επικοινωνήσει µαζί σας.
• Αφού έχετε φτιάξει µια λίστα µε αντικείµενα, παιχνίδια ή φαγητά που αρέσουν στο παιδί ξεκινήστε να δουλεύετε µαζί του το πώς να ζητά αυτά τα αντικείµενα. Δελεάστε το παιδί µε ένα παιχνίδι ή ένα σνακ και αποµακρύνετε το περιµένοντας από αυτό να κάνει µια οποιαδήποτε κίνηση για να το ζητήσει. Αυτό µπορεί να είναι µια χειρονοµία, ένα βλέµµα, ένα τράβηγµα του χεριού ή οτιδήποτε άλλο. Αντιδράστε άµεσα δίνοντας το αντικείµενο που ζήτησε και ονοµάζοντάς το παράλληλα.
• Είναι πολύ σηµαντικό να ενθαρρύνετε και να ανταποκρίνεστε σε κάθε επικοινωνιακή προσπάθεια του παιδιού σας.
• Αφού το παιδί έχει αρχίσει πια να κάνει τέτοιες επικοινωνιακές προσπάθειες πιο συστηµατικά µπορείτε να εισάγετε αντικείµενα, κάρτες ή φωτογραφίες µε τις οποίες το παιδί θα µπορεί να ζητά αυτό που θέλει. Για παράδειγµα, να ζητά νερό µε το ποτήρι του νερού, χυµό, σνακ ή παιχνίδι µε την αντίστοιχη φωτογραφία. Η διαδικασία αυτή πρέπει σιγά σιγά να γενικευτεί σε άλλους χώρους και µε άλλα πρόσωπα. Στην πορεία οι κάρτες αυτές µπορούν να µεταφερθούν σε ένα σταθερό και προσβάσιµο σηµείο του σπιτιού. Αυτό θα βοηθήσει το παιδί να ξέρει που βρίσκονται ανά πάσα στιγµή και θα διευκολύνει τη διαδικασία της επικοινωνίας.
• Εξίσου σηµαντικό µε το να ζητά, είναι να µάθουµε στο παιδί να αρνείται. Κατά τη διάρκεια µιας δραστηριότητας κι ενώ το παιδί περιµένει να του δώσετε κάτι συγκεκριµένο που θέλει, δώστε του κάτι ανεπιθύµητο. Για παράδειγµα, την ώρα του φαγητού, ενώ το παιδί περιµένει να του δώσετε µπισκότο, δώστε του κάτι άλλο π.χ µήλο. Περιµένετε από το παιδί να αντιδράσει και να αρνηθεί είτε λεκτικά, είτε µε µια χειρονοµία, είτε σπρώχνοντας το µήλο µακριά. Μπορείτε να ερµηνεύσετε την αντίδρασή του λέγοντας «δεν θέλεις µήλο».
• Δείξτε στο παιδί τρόπους για να τραβάει την προσοχή τη δική σας και των άλλων. 
• Κρατήστε έναν ενισχυτή (επιθυµητό αντικείµενο) και γυρίστε την πλάτη σας στο παιδί σαν να κοιτάτε κάπου αλλού. Θα χρειαστεί ένα δεύτερο άτοµο το οποίο θα καθοδηγήσει το παιδί να σας τραβήξει την προσοχή είτε τραβώντας το χέρι, είτε φωνάζοντας το όνοµά σας ή µε οποιοδήποτε άλλο τρόπο. Αυτή η διαδικασία θα πρέπει να επαναλαµβάνεται αποσύροντας σταδιακά τη βοήθεια του δεύτερου ατόµου.
• Ενισχύστε το παιδί να ζητά βοήθεια. Δώστε στο παιδί παιχνίδια που του αρέσουν αλλά που αποτελούνται από δυο ή τρία µέρη τα οποία το παιδί δε µπορεί να συναρµολογήσει. Βάλτε ένα σνακ ή ένα παιχνίδι σε ένα σηµείο που το παιδί δε µπορεί να το φτάσει ή σε ένα συρτάρι το οποίο ανοίγει δύσκολα ή είναι κλειδωµένο. Περιµένετε να ζητήσει βοήθεια µε οποιοδήποτε τρόπο.
• Όπως και µε την αλληλεπίδραση, έτσι και µε την επικοινωνία μπορείτε να δηµιουργείτε καταστάσεις για να δουλέψετε µε το παιδί, µπορείτε όµως να εκµεταλλεύεστε και οποιαδήποτε κατάσταση µέσα στην ηµέρα.
• Σε παιδιά που έχουν λόγο, µπορείτε να πείτε µαζί τους τραγουδάκια και να σταµατάτε ξαφνικά περιµένοντας από το παιδί να πει την τελευταία λέξη ή τον τελευταίο στίχο.

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

• Παρατηρείστε το πλαίσιο και τη χρονική στιγµή στην οποίο εκδηλώνεται η συµπεριφορά. Είναι πιθανό το παιδί να εκδηλώνει συχνότερα στερεοτυπίες όταν ο χρόνος του ή ο χώρος του δεν είναι δοµηµένος.
• Προσπαθήστε να απασχολείτε το παιδί µε ευχάριστες δραστηριότητες. Έτσι περιορίζετε το άγχος του άρα και την εκδήλωση στερεοτυπιών.
• Οριοθετείστε χρονικά και χωρικά τη συµπεριφορά. Για παράδειγµα, αν η στερεοτυπία ενός παιδιού είναι να τραβάει κλωστές από υφάσµατα, δώστε του λεκτικά ή οπτικοποιηµένα να καταλάβει ότι µπορεί να ξηλώνει κλωστές µια συγκεκριµένη ώρα µέσα στην ηµέρα, από ένα συγκεκριµένο ύφασµα που θα του έχετε δώσει. Αν η στερεοτυπία είναι να χτυπάει αντικείµενα για να παραχθεί ήχος, επιτρέψτε του να το κάνει κάποια συγκεκριµένη ώρα στο δωµάτιό του.
• Αντικαταστήστε µια στερεοτυπική συµπεριφορά σε µια πιο «κοινωνικά αποδεκτή». Για παράδειγµα, αν ένα παιδί δαγκώνει αντικείµενα συνεχώς, µπορείτε να του δώσετε ένα µικρό αντικείµενο σαν αυτά που δαγκώνουν τα µωρά όταν βγάζουν δόντια, το οποίο µπορεί να το έχει πάνω του ανά πάσα στιγµή.
• Μετατρέψτε µια στερεοτυπική συµπεριφορά/εµµονή σε επιβράβευση. Αν σε ένα παιδί του αρέσει να παίζει µε ένα συγκεκριµένο αυτοκινητάκι µπορείτε να το χρησιµοποιήσετε ως επιβράβευση λέγοντας «Πρώτα φαγητό, µετά αυτοκινητάκι».
• Τα άτοµα µε αυτισµό λειτουργούν φτιάχνοντας ρουτίνες. Πολλές από αυτές είναι πολύ λειτουργικές και χρήσιµες για το παιδί. Για παράδειγµα, µπορεί ένα παιδί που δεν έχει λόγο να φτιάξει µια ρουτίνα στην οποία θα χρησιµοποιεί ένα βιβλίο επικοινωνίας για να ζητήσει αυτό που θέλει, αντί να φωνάζει και να κλαίει. Υπάρχουν όµως ρουτίνες που µπορεί να είναι εκτός από µη λειτουργικές, επικίνδυνες ή ενοχλητικές. Σε αυτή την περίπτωση επεµβαίνουµε στη ρουτίνα αλλάζοντας κάτι σε αυτήν. Είναι πιθανό το παιδί να αντιδράσει αρχικά και να αναστατωθεί αλλά µε την πάροδο του χρόνου θα προσαρµοστεί. Για παράδειγµα, ένα παιδί έχει φτιάξει µια ρουτίνα στην οποία πηγαίνει στο µπάνιο και αδειάζει το σαπούνι στο πάτωµα. Σε αυτή την περίπτωση θα µπορούσατε να παρέµβετε στην ρουτίνα κλειδώνοντας την πόρτα του µπάνιου και αφήνοντας το παιδί να µπει µόνο υπό την επίβλεψη ενήλικα. Εναλλακτικά θα µπορούσατε να αντικαταστήσετε το υγρό σαπούνι µε µια πλάκα σαπουνιού.
• Κάποιες συµπεριφορές µπορεί να πάρουν τη µορφή ρουτίνας λόγω µιας συγκεκριµένης αντίδρασης του ενήλικα. Πολλά παιδιά επαναλαµβάνουν κάποιες ανεπιθύµητες συµπεριφορές γιατί τούς αρέσει η αντίδραση που αυτές προκαλούν (φωνές, αγκαλιά, έκφραση προσώπου κ.ά). Για το λόγο αυτό, καλό θα ήταν κάποιες φορές η αντίδραση του ενήλικα να είναι περιορισµένη ή ακόµα και να απουσιάζει τελείως, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου αντιλαµβάνεστε ότι µια ανεπιθύµητη συµπεριφορά του παιδιού έχει ως σκοπό να προκαλέσει µια συγκεκριµένη αντίδραση.